Những ai nên lập cây hương thờ Chúa Thượng Ngàn( Chúa Bản Thượng) là điều tất cả những ai theo Đạo Mẫu ở nước ta thắc mắc. Bởi thực chất đất nước hình chữ S này đạo Mẫu chính là tín ngưỡng bản địa, có từ thời cổ đại, hình thành và phát triển qua nhiều thế kỷ, với trung tâm là Mẫu Liễu Hạnh.
Để hiểu sâu hơn về Đạo Mẫu ở nước ta, thì chúng ta phải hiểu được Đạo Mẫu bắt nguồn từ đâu và được người dân nước ta thờ Đạo như nào.
Nguồn gốc Đạo Mẫu ở Việt Nam
Nguồn gốc Đạo Mẫu ở Việt Nam là một quá trình phát triển lâu dài, gắn bó chặt chẽ với lịch sử, văn hóa, tín ngưỡng bản địa của người Việt. Dưới đây là tóm tắt rõ ràng và đầy đủ:
1. Đạo Mẫu là gì?
- Đạo Mẫu là một tín ngưỡng dân gian thờ Mẫu (Mẹ) – các nữ thần đại diện cho thiên nhiên, vũ trụ và sự sinh sôi. Tín ngưỡng này đặc biệt tôn vinh vai trò của người mẹ, người phụ nữ – biểu tượng của sự bảo bọc, che chở, sinh thành.
2. Nguồn gốc bản địa – hình thành từ thời Hồng Bàng
- Đạo Mẫu có nguồn gốc bản địa, xuất phát từ thời kỳ dân Việt cổ còn sống gần gũi với thiên nhiên.
- Người xưa sùng bái nữ thần tự nhiên: như Mẹ Đất, Mẹ Trời, Mẹ Nước, Mẹ Rừng để cầu mùa màng, mưa thuận gió hòa, bảo vệ dân làng.
- Một số học giả cho rằng Đạo Mẫu có yếu tố từ tín ngưỡng Mẹ Trời của người Đông Nam Á cổ.
3 . Hình thành hệ thống Tam Tòa – Tứ Phủ
- Vào khoảng thế kỷ 16–17, các tín ngưỡng thờ nữ thần được hệ thống hóa thành Tứ Phủ Công Đồng, gồm:
| Phủ | Mẫu | Cai quản |
|---|---|---|
| Thượng Thiên | Mẫu Cửu Trùng Thiên | Trời – Mây – Sấm sét |
| Thượng Ngàn | Mẫu Thượng Ngàn | Núi rừng – cây cỏ – muông thú |
| Thoải Phủ | Mẫu Thoải | Nước – sông – biển – mưa |
| Địa Phủ | Mẫu Địa – Mẫu Liễu Hạnh | Đất đai – cõi âm – sinh dưỡng |
Đặc biệt, Mẫu Liễu Hạnh – một vị Thánh trong Tứ Bất Tử – được xem là hiện thân của Mẫu Địa và là trung tâm của Đạo Mẫu Việt Nam.
4. Gắn với tín ngưỡng thờ Thánh Mẫu Liễu Hạnh
- Mẫu Liễu Hạnh (thế kỷ 16) là một trong Tứ Bất Tử của văn hóa Việt, được thờ phụng rộng rãi khắp miền Bắc.
- Bà được coi là hiện thân của Mẫu Địa Phủ, xuất hiện ở Nam Định, Thanh Hóa, Hà Nam, sau lan ra toàn quốc.
- Chính nhờ sự thờ cúng Mẫu Liễu mà Đạo Mẫu phát triển thành hệ thống bài bản như hiện nay.
5 . Tín ngưỡng hầu đồng – yếu tố tâm linh quan trọng
- Hầu đồng là nghi lễ đặc trưng của Đạo Mẫu, trong đó người đồng nhập vai các vị Thánh trong Tứ Phủ để ban lộc, chữa bệnh, chỉ đường.
- Lễ hầu không chỉ là nghi lễ tâm linh mà còn là nghệ thuật dân gian với âm nhạc, trang phục, múa… rất đặc sắc.
6 . Đạo Mẫu ngày nay – được UNESCO công nhận
- Năm 2016, Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ của người Việt được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
- Đạo Mẫu là một tín ngưỡng bản địa, không phải tôn giáo ngoại lai, thể hiện tính nhân văn, tôn vinh nữ tính, và giữ gìn bản sắc văn hóa Việt.
==>Tóm lại:
- Đạo Mẫu là tín ngưỡng bản địa của người Việt, có từ thời cổ đại, hình thành và phát triển qua nhiều thế kỷ.
- Thờ các Mẫu thần đại diện cho thiên nhiên, với trung tâm là Mẫu Liễu Hạnh.
- Là sự kết hợp giữa tâm linh, nghệ thuật và văn hóa bản sắc dân tộc.
#Chúa thượng ngàn đóng vai trò gì trong đạo mẫu
Chúa Thượng Ngàn là một trong những vị thánh nữ quan trọng bậc nhất trong hệ thống Tứ Phủ Đạo Mẫu của người Việt. Bà không chỉ mang hình ảnh của một vị Thánh hiền từ, mạnh mẽ, mà còn đóng vai trò kết nối giữa thiên nhiên và con người, giữa đời sống tâm linh và văn hóa dân gian.
Và có rất nhiều người hay nhầm lẫn giữa Mẫu Thượng Ngàn và Chúa Thượng Ngàn. Qua đây chúng tôi cũng xin chia sẻ sơ qua sự khác biệt giữa hàng Mẫu và hàng Chúa trong Đạo Mẫu.
Mẫu Thượng Ngàn:
- Là Thánh Mẫu, đứng đầu Phủ Thượng Ngàn
- Có quyền năng tối cao trong việc cai quản núi rừng
- Là đối tượng thờ chính trong bàn thờ Tứ Phủ
Chúa Thượng Ngàn:
- Là Chúa Bà, thuộc hàng dưới Mẫu
- Là người thừa lệnh của Mẫu Thượng Ngàn, đại diện để giáng đồng
- Được thờ phổ biến ở vùng núi, người làm nghề rừng
==> Kết luận:
Mẫu Thượng Ngàn cao hơn Chúa Thượng Ngàn. Mẫu là “Mẹ”, còn Chúa là “con” hoặc “quan hầu cận” dưới quyền.
Vai trò của Chúa Thượng Ngàn trong Đạo Mẫu:
1. Đại diện cho Phủ Thượng Ngàn – cai quản rừng núi
- Chúa Thượng Ngàn là người đứng đầu Phủ Thượng Ngàn, cai quản núi rừng, cây cối, thú hoang, linh hồn rừng thiêng.
- Bà là hiện thân của thiên nhiên hoang dã nhưng cũng bao dung, là mẹ rừng bảo vệ muôn loài, che chở người dân.
2. Người bảo trợ cho người dân sống bằng nghề rừng
- Những người làm nương rẫy, săn bắn, thầy lang, thợ rừng… thường lập miếu, cây hương hoặc bàn thờ đá để thờ Chúa.
- Bà ban lộc rừng, giúp tránh thú dữ, tránh tai nạn và cầu mùa màng tươi tốt, thuốc nam hiệu nghiệm.
3. Là một trong ba Chúa Thánh Nữ trong Tứ Phủ
Trong hệ thống Đạo Mẫu, có 3 vị Chúa lớn:
- Chúa Đệ Nhất Thoải Phủ Cai quản sông nước
- Chúa Đệ Nhị – Thượng Ngàn Thượng Ngàn Cai quản rừng núi
- Chúa Đệ Tam Địa Phủ Cai quản cõi âm, đất đai
==> Trong đó, Chúa Thượng Ngàn (Chúa Đệ Nhị) là hình tượng đặc trưng cho núi rừng, sự mạnh mẽ, kiên định, độ lượng.
4. Là vị giáng đồng trong nghi lễ hầu đồng
- Trong các giá hầu đồng, Chúa Thượng Ngàn thường giáng về với hình ảnh quý phái, oai nghiêm, mặc áo xanh lá, tay cầm gậy hoặc quạt, ngồi thuyền rồng.
- Bà được thỉnh về để ban sức khỏe, tài lộc, lộc nghề thuốc, lộc rừng, hoặc để người có căn tu luyện, giữ căn bản.
5. Là điểm kết nối giữa tâm linh – tự nhiên – tín ngưỡng dân gian
- Hình tượng Chúa gắn chặt với nền văn hóa nông nghiệp và rừng núi, giúp tôn vinh vai trò người phụ nữ, đồng thời kết nối lòng tin của con người với tự nhiên.
- Bà mang thông điệp: sống thuận theo đất trời – làm lành – tích đức – gìn giữ môi trường.
==> Vai trò chính của Chúa Thượng Ngàn trong Đạo Mẫu
- Chủ quản rừng núi, cây cối, muông thú
- Ban lộc, giữ căn cho người làm nghề rừng
- Là Chúa Đệ Nhị – một trong ba Chúa lớn của Tứ Phủ
- Giáng đồng trong nghi lễ hầu đồng
- Là biểu tượng của sự mạnh mẽ – từ bi – độ lượng
Những người nên lập cây hương thờ Chúa Thượng Ngàn
Việc lập cây hương thờ Chúa Thượng Ngàn (Chúa Bản Thượng) là một hình thức thể hiện lòng tôn kính, cầu xin sự che chở từ vị Thánh cai quản núi rừng. Tuy không bắt buộc với tất cả mọi người, nhưng những người nên lập cây hương thờ Chúa Thượng Ngàn hay những nhóm dưới đây nên lập cây hương ngoài trời hoặc miếu đá thờ Chúa Thượng Ngàn để được độ trì bình an, công việc hanh thông:
1. Người theo đạo Mẫu – Căn đồng số lính
Gợi ý lập bàn thờ:
- Nên đặt bàn thờ ngoài trời, hướng ra phía Đông hoặc Đông Nam, tượng trưng cho sự sinh sôi và khai mở.
- Chọn bàn thờ đá 2 tầng hoặc 3 tầng, tầng trên cùng thờ Mẫu Thượng Ngàn hoặc Chúa Bản Thượng, tầng dưới thờ các Quan, Chầu, Cô, Cậu.
- Trang trí thêm lục bình đá, đèn đá, và các hoa văn như tứ linh (Long – Lân – Quy – Phụng) hoặc họa tiết rừng núi.
Mẫu cây hương đá đề xuất:
- Mẫu cây hương chạm tùng – hạc – hổ, biểu tượng của rừng núi và quyền năng.
- Cây hương sẽ có mái 2 hoặc 3 tầng, mái cong đầu đao, cột vuông vững chãi.
- Kích thước tùy không gian nhưng thường cao từ 1.6m – 2.2m.
2. Người sống/làm việc ở vùng rừng núi
Gợi ý lập bàn thờ:
- Có thể đặt miếu trong sân, gần rìa rừng hoặc khu vực trồng trọt.
- Miếu nên kiên cố, bền với nắng mưa.
- Cần bài trí đơn giản, có chỗ cắm hương, đèn dầu, hoa quả tươi.
Mẫu cây hương đá đề xuất:
- Cây hương đá có mái bằng hoặc mái chóp, hình khối chắc chắn, đơn giản.
- Họa tiết: rồng ẩn – cây tùng – sơn thủy, phù hợp môi trường núi rừng.
- Kích thước vừa phải: cao khoảng 1.2m – 1.5m, dễ đặt trong thiên nhiên.
3. Người kinh doanh, buôn bán (liên quan nông sản, thuốc, gỗ)
Gợi ý lập bàn thờ:
Những người nên lập cây hương thờ Chúa Thượng Ngàn thường lập cây hương hoặc bàn thờ đá nhỏ ngoài trời để cầu “lộc rừng”, thuận buồm xuôi gió trong buôn bán.
- Có thể đặt trong khuôn viên nhà ở hoặc cơ sở kinh doanh.
- Cây hương nên thể hiện sự trang nghiêm, sang trọng, thể hiện sự tôn kính và mong cầu lộc tài.
- Đặt cạnh cây xanh, hồ cá để tạo sinh khí.
Mẫu cây hương đề xuất:
- Cây hương đá cao từ 81 – 127 cm, chạm hình lá rừng, hổ, chim, cây tùng,chữ Phúc – Lộc – Thọ và các biểu tượng tài lộc.
- Đặt hướng Đông hoặc Đông Nam, phía trước thoáng đãng, tránh gió mạnh.
- Kèm theo lư hương đá, đèn đá, bình hoa đá nếu có điều kiện.
4. Gia chủ muốn lập bàn thờ Tứ Phủ ngoài trời
Gợi ý lập bàn thờ:
- Dùng bàn thờ đá 3 tầng: Mẫu Thượng Thiên (tầng cao nhất), Mẫu Thượng Ngàn – Chúa Bản Thượng (tầng giữa), Quan Hoàng – Chầu – Cô – Cậu (tầng dưới).
- Có thể xây ngũ quan cổng đá xung quanh bàn thờ, kết hợp với lư hương đá, đèn đá.
- Hoặc khi đã thờ Tam Tòa Thánh Mẫu ngoài trời, thì nên lập cây hương riêng hoặc miếu đá nhỏ để thờ Chúa Thượng Ngàn.
- Giúp thờ đúng hệ thống Tứ Phủ, mang lại âm dương cân bằng, phúc lộc đủ đầy.
Mẫu cây hương đá đề xuất:
- Cây hương đá 3 mái tầng, dạng tháp, cao từ 2m trở lên, thiết kế phong thủy.
- Họa tiết: mây – lửa – sóng nước – cánh sen, tượng trưng cho Tứ Phủ.
- Lắp đặt cùng lư hương đá lớn và cặp nghê đá bảo hộ.
5. Người có căn, có duyên với Chúa
Gợi ý lập bàn thờ:
- Những người nên lập cây hương thờ Chúa Thượng Ngàn. Thường mơ thấy rừng núi, suối nguồn, rắn xanh, hổ trắng, hoặc thấy hình ảnh của Chúa.
- Cảm thấy được “dắt vía”, có ơn cứu giúp trong những lúc hoạn nạn liên quan đến tự nhiên, bệnh tật.
- Nhiều người lập cây hương để báo ơn và giữ tâm linh ổn định.
- Mẫu cây hương nên mang nét cá nhân hóa, chạm tên Chúa hoặc biểu tượng riêng.
- Đặt nơi thanh tịnh, có cây xanh, hạn chế người qua lại làm ồn.
- Có thể đặt thêm tượng Chúa Bản Thượng hoặc tranh thờ.
Mẫu cây hương đá đề xuất:
- Mẫu cây hương đá khắc tay theo yêu cầu, có thể khắc chữ “Chúa Bản Thượng” phía trước.
- Hoa văn thể hiện núi – rừng – muông thú, có thể khắc thêm tượng hổ, chim đại bàng…
- Cây hương cao khoảng 1.4 – 1.8m, tạo cảm giác gần gũi, linh thiêng.
Đá mỹ nghệ tâm linh – kết nối tâm linh & nghệ thuật
Qua bài viết giới thiệu những người nên lập cây hương thờ Chúa Thượng Ngàn chúng tôi xin giới thiệu Đá mỹ nghệ Ngọc Bích chuyên chế tác:
- Miếu đá thờ Mẫu, thờ Chúa Bản Thượng
- Cây hương đá ngoài trời
- Bàn thờ đá Tứ Phủ
- Cột đá, lư hương, bình hoa đá…
<=> Cam kết: Chuẩn phong thủy – Vững bền với thời gian – Đúng tín ngưỡng
- Địa chỉ : Làng đá Ninh Vân – Hoa Lư – Ninh Bình
- Email: langmodep.vn@gmail.com
- SĐT/ ZALO: 0949.106.918
- Trang web: https://langmodep.vn/
==> Xem Thêm:
- Mẫu miếu đá thờ chúa thượng ngàn thiết kế đẹp
- Bán và lắp đặt 21 mẫu cây hương hai tầng bằng đá tại Hà Nội
- Mẫu am miếu thờ thần linh thổ địa 2 tầng 3 tầng bằng đá thờ ngoài trời
Bài văn khấn Chúa Thượng Ngàn
Nam mô A Di Đà Phật! (x3)
Con lạy Quan Trời, Quan Đất, Quan Thần Linh Thổ Địa Táo Quân chư vị tôn thần.
Con lạy Tam Tòa Thánh Mẫu, Tứ Phủ Chư Tiên.
Con lạy Đức Mẫu Thượng Ngàn linh thiêng.
Con lạy Chúa Thượng Ngàn – Chúa Bản Thượng, ngự miền rừng núi cao xanh.
Hôm nay là ngày… tháng… năm…
Tín chủ con là: ……………………………………
Ngụ tại: ……………………………………………..
Nay con sắm lễ, hương hoa phẩm vật, thắp nén tâm hương, dâng lên cửa Mẫu – cửa Chúa.
Nguyện xin Chúa Thượng Ngàn – vị Chúa cai quản rừng thiêng núi thẳm, chứng minh lòng thành, ban cho chúng con:
- Gia đạo bình an
- Mùa màng tươi tốt
- Công việc hanh thông
- Tài lộc, may mắn
- Tai ương tiêu trừ, nghiệp dữ tiêu tan
Kính xin Chúa giáng lâm, chứng lễ vật, tiếp lòng thành.
Chúng con cúi đầu kính lễ – cầu xin độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật! (x3)
Lễ vật dâng Chúa Thượng Ngàn
Tùy vào mục đích lễ và điều kiện kinh tế, bạn có thể sắm lễ đơn giản hoặc đầy đủ. Dưới đây là các lễ vật thường được dâng:
Lễ cơ bản:
- Hương, hoa (hoa rừng, hoa cúc vàng, hoa dâm bụt)
- Trầu cau
- Quả ngũ sắc (chuối, cam, na, roi, dứa…)
- Rượu trắng (hoặc rượu ngâm thảo mộc)
- Bánh chay, xôi
Lễ đầy đủ:
- Mâm ngũ quả
- Xôi gấc, xôi đậu xanh
- Gà luộc hoặc chân giò
- Bánh ngọt, bánh khảo, bánh phu thê
- Chè lam, kẹo lạc, kẹo dồi
- Bộ mã: mũ áo Chúa Ngàn, ngựa giấy xanh, đồ trang sức giấy
- Trà, nước suối, rượu thuốc (tượng trưng cho rừng núi)
Bài viết liên quan: